ویژگیهای سازمان فضایی خانه های تاریخی
ویژگیهای سازمان فضایی خانه های تاریخی ایران را که بر اساس مطالعات مردم شناسی خانه واحد شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی، مشخص شده اند، میتوان به شرح زیر خلاصه نمود:
سازمان فضایی خانه واردشوندگان را بر حسب رابطه آنها با خانواده به فضا های مختلف هدایت می کند. ورودی فضایی است شاخص و مستقل و امکان مکث، دیدارهای سریع و غیررسمی، مذاکره و … را فراهم می آورد. فضاهای خانه در بدو امر معلوم نیست و به تدریج آشکار میشود.
تنوع اتاق ها (پنج دری، گوشواره)، تنوع سطوح (سرداب، بالاخانه، بام)، تنوع پوشش های کف (آب، درخت، گل و سبزی، انواع آجر، کاهگل)، تنوع نورها در هشتی و دالان و حیاط و زیرزمین، سازمان فضایی خانه را بسیار متنوع کرده است.
سازمان فضایی خانه امکان ارتباط ساکنان با طبیعت را فراهم می آورده و صرف غذا یا خواب در فضای باز، نشستن بر روی زمین اتاق، حیاط یا حتی روی حوض، روی تختهای چوبی و خوابیدن روی زمین کاملا رایج بود.
نتایج این مطالعات و بررسیها همگی حاکی از شیوه زندگی و سازمان فضایی کاملا متفاوت با امروز است. اتاقها از درون به هم راه داشتند و از نظر قد و قامت و اندازه متفاوت بودند. امکان ایجاد تنوع های عملکردی در یک اتاق بسیار زیاد بود و تفکیک فضای خواب از فضای خوردن وجود نداشت.
ویژگیهای فضاهای سکونتی معاصر
میتوان بنا به تعریف معماری را زبان فضایی مفاهیم و شیوه های زندگی در اعصار مختلف به حساب آورد. در هر زبان بسیاری از واژه ها علاوه بر معانی متداول، بار ارزشی و نشانه ای نیز دارند و از طریق این ارزش ها و نشانه ها می توان به حال و هوای رفتاری و روانی جامعه پی برد.
معماری نیز به مثابه زبانی توانا برای “مکالمه فضایی ” از این خاصیت برخوردار است. بین زبان به کار رفته در معماری خانه های تاریخی ایران و زبان مورد استفاده در خانه های معاصر تفاوتهای آشکاری وجود دارد. در فضای خانه های معاصر غیر از نمونه هایی که بعد از در ورودی از خیابان به حیاط وارد می شوند، در صورت ورود مستقیم از جلو به ساختمان، تقریبا عمق اکثر خانه ها دیده می شود. حرکت در فضا و ترکیب فضایی بسیار محدود است و جهتی مشخص وجود ندارد.
بلافاصله پس از ورود وارد فضاهای سرویس و بعد وارد فضاهای زندگی می شویم و در انتهای چشم انداز درهای اتاق خواب دیده میشود. سازمان فضایی پیشنهاد ویژه ای برای حرکت در درون خانه نمی کند و حس قلمرو و ورود به یک فضای خصوصی متمایز از فضای عمومی وجود ندارد. فضای ورودی عموما با نشیمن، هال و گاه آشپزخانه تداخل دارد.
در مقایسه با فضاهای خصوصی، رضایت فضایی از اتاق های عمومی بسیار کمتر است، زیرا در فضاهای عمومی سطوح زیادی به هدر میرود با نگاهی دقیقتر در فضاهای سکونتی معاصر و ارزیابی مفاهیم و نشانه های حاکم بر آنها، به نظر می رسد فضای آشپزخانه به عنوان نمونه ای که بیشتر ین تغییر و تحول را در خود داشته است و نیز به سبب اهمیت آن، قابلیت تحلیل و بررسی جزئی تر را داشته باشد.
طراحی آشپزخانه
سیر تحول آشپزخانه
تا پیش از آغاز قرن ۱۸ میلادی مفهومی به نام آشپزخانه در سازمان فضای سکونتی انسان وجود نداشت. اجاق مکان آتش بود. مکانی که هم تامین کننده گرمایش فضای زیستی بود و هم محلی برای طبخ غذا. این مکان به سبب نوع عملکرد خود اهمیت خاصی داشت و به عنوان قلب خانه یا نقطه عطف فضای سکونتی به شمار می رفت.
تمام رویدادهای زندگی در یک فضای سکونتگاهی یا به عبارتی خانه، در محدوده اجاق یا فضای طبخ غذا پدید می آمد. در واقع این فضا می توانست پایه و اساس تعریف مکان سکونتی و ترکیبهای مختلف معماری آن باشد.
به تدریج و با قرارگیری در روند تحول شیوه های زیستی و در راستای تامین آسایش انسان، مکان هایی در زیرزمین یا در حیاط خانه ها تحت عنوان مطبخ با مجموعه ای از اجاق ها و تنورها برای پخت و پز یا سردابه با آب روان و حوض برای شست وشو به مجموعه فضای زیستی انسان افزوده شد و معماری آن را دستخوش تغییر نمود.
بعد از گذار از این مرحله و در ادامه تحولات اجتماعی، آشپزخانه توانست با تغییر موقعیت خود از مطبخ که اغلب در زیرزمین بود، بالا آمده و در کنار فضاهای دیگر خانه قرار گیرد. در کنار این تغییرات در فضای معماری آشپزخانه، فضای آشپزخانه بسیار تحت تاثیر انقلاب صنعتی قرار گرفت. شاید بتوان گفت که هیچکدام از فضاهای خانه به اندازه آشپزخانه متاثر از انقلاب صنعتی نبوده است.
بعد از تحولات اجتماعی و صنعتی که در جهان رخ داد، بسیاری از زنان وارد دنیای کار شدند در نتیجه وقت کمی برای پخت و پز داشتند و اغلب غذاها به صورت سبک درست میشدند. این امر طراحان صنعتی و تولیدکنندگان را وا داشت تا با طراحی و تولید لوازم آشپزخانه جدیدتر و البته کوچک تر به نیازهای زنان پاسخ گویند و این شروع تحول شگرفی در مبلمان آشپزخانه بود. و این چنین بود که فضای آشپزخانه تبدیل به فضای برای نمایش محصولات متنوع تولیدکنندگان و طراحان صنعتی و قدرت نمایی آنان شد و هر روز با تحول و نوآوری تازه ای در زمینه مبلمان آشپزخانه رو به رو بود و حتی در مواردی آشپزخانه درون یک جعبه به ابعاد یک مترمربع خلاصه شد.
در یک نظرسنجی که اخیرا انجام گرفته است، نشان می دهد که در سال ۲۰۰۶ آشپزخانه به مهمترین مکان خانه بعد از اتاق غذاخوری تبدیل شده است. بر این اساس بیش از ۵۲ درصد افرادی که مورد پرسش قرار گرفته اند، غذا را در آشپزخانه میخورند، ۳۵ درصد بحث ها و گفتگوهای خانوادگی خود را در آشپزخانه و موقع غذاخوردن انجام می دهند، ۱۹ درصد در آشپزخانه پذیرای مهمانانشان هستند و ۱۴ درصد در آشپزخانه تلویزیون تماشا میکنند.
بر این اساس آشپزخانه همچنان جایگاه خود را به عنوان مهم ترین فضای همگانی خانه حفظ می کند و نمی بایستی آن را به عنوان یک عنصر یا یک ماشین تهیه غذا در نظر گرفت.
آنچه مهم است توجه به ماهیت فضایی- مکانی آشپزخانه و ترکیب آن با تکنولوژی و لوازم پیشرفته درون آن است که در راستای سهولت زندگی و آسایش خاطر ساکنان خانه بایستی مد نظر معماران و طراحان باشد.
طراحی آشپزخانه
نتیجه گیری
الگوی زندگی بر طراحی خانه تاثیر می گذارد و برعکس. وقتی کارفرمایی در مورد خواسته های خود با معمار صحبت می کند و معمار نیز پس از توجه به تمامی عوامل و نیازهای کارفرما خانه را طراحی می کند، خانه طراحی شده و ساخته شده خواه در قالب یک خانه ویلایی، خواه به صورت یک خانه شهری یا به صورت یک واحد آپارتمانی، بایستی به بهترین وجه ممکن نشان دهنده تلاشهای معمار و کارفرما باشد و دیاگرام سه جانبه فعالیت و الگوهای زندگی احتمالی در آن خانه را به بهترین شکل نشان دهد.
عرصه های مختلفی را که با هم کل خانه را تشکیل می دهند، می توان به نحو سودمندی همراه با دسته بندی فعالیت های گوناگون به قسمت های خصوصی، نیمه خصوصی و همگانی تقسیم کرد.
هر چند که مفهوم خلوت و فضای خصوصی و همگانی درون خانه در طول قرنها تغییر کرده است، اما امروزه مفهوم خلوت یکی از مفاهیم عمده فرهنگی تاثیرگذار در روند طراحی خانه میباشد. فعالیتهای خصوصی اغلب شامل فعالیت هایی از نوع خوابیدن، تفکر و اندیشیدن و… است که در اتاق خواب، حمام یا اتاق کار صورت می پذیرند.
فعالیتهای عمومی درون خانه نیز شامل بودن در کنار افراد خانواده، صحبت با آنان، تماشای جمعی تلویزیون و به ویژه غذا خوردن است که اکثر مردم دوست دارند همراه با دیگران و کنار یک میز نشسته و با هم غذا بخورند.
این فعالیت را میتوان یکی از مهم ترین رویدادهایی دانست که در مجموعه فعالیت های همگانی درون خانه اتفاق میافتد؛ چرا که می تواند دربرگیرنده رویدادهای همگانی دیگری چون گفت و گو و صحبت با هم، در کنار هم بودن، تماشای تلویزیون و… میباشد.
از اینرو فضای در برگیرنده این رویداد درون خانه،وتزئین خانه خود دارای اهمیتی فراتر از سایر اجزای خانه میشود. در واقع ماهیت فضایی مکانی آشپزخانه به عنوان مهم ترین مرکز تجمع افراد خانواده که شامل فضای غذاخوری، فضای کار و آماده سازی غذا، فضای قرارگیری کابینت ها و عناصری همانند یخچال، اجاق گاز، ظرف شویی، ارتباط با فضاهای دیگر خانه، دسترسی به فضای باز همانند تراس یا حیاط خلوت و… سبب می شود که طراحی با توجهی ویژه انجام گیرد.
توجه به ویژگی های کیفی این فضا همانند نحوه نورگیری طبیعی و نورپردازی مصنوعی، موقعیت قرارگیری و جان مایی آشپزخانه در خانه و ارتباط آن با دیگر فضاها و… در کنار ویژگی کمی و خواسته های شخصی کارفرما و گروه خانواده همانند جدا بودن فضای آشپزخانه از فضای غذاخوری، فضای قرارگیری میزغذاخوری، تفکیک آشپزخانه به فضای سرد و گرم و… از جمله مواردی است که بایستی به عنوان اولویت های طراحی آشپزخانه به آن توجه شود.
دکوراسیون داخلی منزل
آیا تاکنون از خود پرسیده‌اید که پیشینه این هنر به چه زمانی باز می‌گردد؟
مطمئناً علاقه انسان به تزئین و آرایش محل زندگی‌اش امری تازه نیست حتی این احتمال وجود دارد که نقاشی‌های دوران غارنشینی، سوای مسئله اطلاع‌رسانی، نقش تزئینی نیز داشته‌اند.
به هر روی، هنگامی که در سال ۱۹۲۲، هاوارد کارتر (Howard Carter)، باستان شناس بریتانیایی، مقبره توتنخامون (Tutankhamen) را گشود؛ نقاب طلای خالص، جواهرات ظریف و اشیاء تزئینی که در کنار جسد و در داخل مقبره قرار داده شده بود، بینشی وسیع درباره چگونگی زندگی مصریان و علاقه آنان به تزئینات و طراحی دکوراسیون داخلی را در اختیار محققان گذاشت که به نوبه خود آغازگر جستجویی دنباله‌دار و منجر به تجلی یافتن شکوه سبک اولیه مصری شد.
حفاری‌های اولیه نشان داد که حتی بی‌نواترین خدمتکاران مصری هم، لوازم روزمره خانه‌شان را تزئین می‌کرده‌اند، امری که براساس استاندارهای فعلی در خور توجه است اینکه مصریان هرگز به راحتی رازهای خود را برملا نمی‌کردند، به همین روی مشخص نیست که دقیقاً علاقه و انگیزه آنان برای طراحی از کجا سرچشمه گرفته است.
فرضیه‌ها و استدلال‌های مستمری در این زمینه مطرح شده است. آنچه می‌دانیم این است که سبک‌های آغازین طراحی از مصر نشأت گرفته‌اند.
رومی‌ها اساتید مسلم طراحی بوده‌اند و هنوز هم از بسیاری جهات، خصوصاً در زمینه طراحی کلاسیک، سرآمد طراحان جهانند. علاقه وافرشان به اشیاء زیبا و سبک آسایش طلبانه‌شان در آثار به جامانده کاملا قابل ملاحظه است.
آنها علاقمند بودند تا ثروت و موقعیت اجتماعی‌شان را به نمایش بگذارند و به زندگی مجلل و سبک پر زرق و برق تمایل داشتند.
به دلیل موفقیت آنان در زمینه طراحی داخلی، حتی با معیارهای نوین هم هنوز در زمره بهترین‌های این هنر محسوب میشوند.
میزان آسایش و نقاشی‌های زیبای فضای داخلی خانه‌هایشان که به صورت نقاشی دیواری و موزائیک‌کاری کف جلوه‌نمایی می‌کرد، از شگفت‌آورترین موفقیت‌های طراحی داخلی آن زمان بوده است.
آنها با تمامی آراستگی و آذینی که می‌توانستند متصور شوند مبلمان، میزهایی با پایه‌های پنجه مانند، صندلی، اثاثیه خاص و مبلمان راحتی را طراحی می‌کردند و می‌ساختند. ضیافت‌ها و شیوه زندگی مجلل مهمترین بخش هستی‌شان بود و از اینرو این امر را در آرایش خانه‌هایشان متجلی می‌ساختند.
دیزاین و چیدمان
برخلاف رومیان، یونانی‌ها در زمینه دکوراسیون داخلی چندان شهره نبودند و شهرت اصلی‌شان به خاطر سبک معماری فوق‌العاده‌شان است که هنوز هم در شهر آتن قابل ملاحظه است.
پس از سقوط امپراطوری روم و اشاعه مسیحیت، سبک سرد و صومعه مانندی بر دکوراسیون داخلی خانه‌ها حکمفرما شد. شیوه‌های کلاسیک، آزادی طراحی، زیبایی‌دوستی و تجمل‌پرستی رومی جای خود را به تخته‌های تیره و خانه‌های بی‌تزئین دادند.
گرچه هنرمندان دوران گوتیک، سعر کردند تا حدی از این بی‌پیرایگی بکاهند، اما عملاً این سبک تا زمان ظهور رنسانس حکمفرما بود. با تولد دوباره آزادی‌های هنری؛ زیبایی و تزئین، مجدداً به خانه‌ها بازگشت مانند طراحی آشپزخانه ، طراحی پذیرایی تعدد هنرمندان به نامی که پس از رنسانس با آنها روبرو می‌شویم، خود گواهی بر این امر است.
در ملل شرقی نیز علاقه به طراحی دکوراسیون داخلی زیبا کاملاً آشکار است. مبلمان و تزئینات چینی، فرش‌های ایرانی، صدف‌کاری‌های ژاپنی و مجسمه‌ها و نقاش‌های پر رنگ و لعاب هندی، همه نشان دهنده علاقه این ملل به زیباسازی فضای زندگی‌شان است. گرچه سبک دکوراسیون داخلی شرقی با شیوه غربی آن تفاوتهای بسیاری دارد.
با این همه اگر علاقمندید تا به عنوان یک دکوراتور داخلی حرفه‌ای به کار مشغول شوید، بهتر است پیش از هر کاری به مطالعه دقیق و کامل تاریخ هنر و طراحی معماری بپردازید تا کاملاً با انواع سبک‌ها و شیوه‌های مرتبط با این حرفه آشنا شوید. بسیاری از طراحان داخلی سرشناس، سبک‌ها و طراحی مبلمان را به نام خود به جا گذاشته‌اند.
گرچه ساختمان‌ها و فضای داخلی آنها باید سبک و شیوه زندگی زمان خود را منعکس کنند، اما این عمل بدون آگاهی از پیشینه آنها میسر نمی‌شود. بسیاری از طراحان داخلی با آمیختن چند سبک و حتی به کار بردن المان‌های شرقی و غربی در مکانی واحد، فضایی را خلق میکنند که علاوه بر تنوع و زیبایی، آرامشی خاص را برای ساکنینش به ارمغان می‌آورد
دیزاین اتاق خواب
شناخت پیشینه تاریخی طراحی داخلی نسبتا دشوار است. در طول تاریخ ثروتمندان همواره علاقه مند بودند که خانه های خود را به شیوه ای اشرافی بیارایند. طراحی های داخلی خانه های تمدن اولیه مصر نشان می دهد که آنها تا مدت های طولانی به آراستن سقف خانه های خود می پرداختند. رومی ها نیز توجه زیادی به ظاهر خانه های خود داشتند. آنها همیشه به نمای خانه های خود به ویژه نمای خارجی آن، توجه می کردند.
تاریخچه طراحی داخلی از یک سو به شیوه هایی مربوط می شود که مصری ها و رومی ها از آن ها در آراستن خانه های خود استفاده می کردند. از سوی دیگر نحوه استفاده از اسباب و اثاثیه، زمینه دیگری است که از مردم باستان به ما رسیده است.
تاریخچه طراحی داخلی که امروزه وجود دارد به طراحی داخلی دوره رونسانس در ایتالیا برمی گردد. تزیین و تجمل در آن دوره بسیار رایج بود. استفاده از فرش، تزئینات پرده ای و آینه های مزین به همان دوره مربوط می شود. پیشرفت های مربوط به طراحی داخلی در قرن های هفدهم و هجدهم افزایش یافت. به ویژه در فرانسه که نام پادشاهان و ملکه ها را براثاثیه و قطعات تزئینی می گذاشتند. تا این دوره فقط طبقات برگزیده با طراحی های داخلی آشنا بودند و از عهده هزینه های آن بر می آمدند. پس از انقلاب صنعتی، طراحی داخلی در طبقات متوسط نیز ظاهر شد. چاپ طرح های مربوط به طراحی های داخلی باعث افزایش دستیابی به صنعت شد، روند طراحی داخلی به سرعت گسترش یافت به طوری که امروزه طراحی داخلی به صورت حرفه ای آموزش داده می شود. افزایش علاقه افراد به طراحی داخلی به ظهور طرح ها و سبک های داخلی بسیاری انجامید. به علاوه وجود سلیقه های متفاوت در افراد باعث به وجود آمدن سبک های متنوع در طراحی های داخلی شد. طراحی داخلی به سبک ” شابی چیک ” نوعی طراحی داخلی زنانه است که در آن تمام نمای داخلی سفید است. در این نوع طراحی دیوارها، کف و سقف ها کاملا سفید هستند.
چیدمان پذیرایی
مزیت طراحی داخلی به این سبک این است که رنگ دیگر اثاثیه و وسایل تزئینی به خوبی نشان داده خواهد شد. سبک سوئدی از دیگر سبک های جالب طراحی داخلی است که در آن مفهوم حداکثرگرایی دنبال می شود. در این سبک حتی در کوچکترین فضاها هم از حداکثر امکانات استفاده می شود و برای جذب بیننده رنگ های شاد و پرطراوت به کار گرفته می شوند.
در طراحی به سبک معاصر دیوارهای ساده و بدون طرح تیره رنگ به طرز زیبایی با اثاثیه ای به رنگ های روشن و متضاد ترکیب می شود. در این سبک از وسایلی استفاده می شود که از خطوط راست و نوک های تیز ساخته شده اند و برای جلب توجه بیننده فضا به اندازه کافی وجود دارد. طراحی های کلاسیک معاصر تا حدی به طراحی های معاصر شباهت دارند. با این تفاوت که در سبک کلاسیک از کنترست های روشن کمتر و وسایلی با لبه های گرد استفاده می شود.
در طراحی داخلی به سبک فانکی از صندلی های بزرگ و رنگ روشن استفاده می شود. برای برجسته نشان دادن رنگ صندلی ها از رنگ های تیره در دیگر قسمت های فضا استفاده می شود. در طراحی داخلی به سبک نیویورک از فضاهای بزرگ و جادار، دیوارهایی به رنگ های خنثی و اثاثیه ای با رنگ های متضاد استفاده می شود. در این سبک اثاثیه به گونه ای چیده می شوند که بدون مواجه شدن با آنها می توان وارد راهروها شد. سبک های سنتی همان سبک هایی هستند که در طراحی منازل عموم مورد استفاده قرار می گیرند. رنگ هایی که معمولا در این سبک به کار می روند رنگ هایی شبیه به رنگ سنگ های زینتی هستند که با جنس های مختلف اثاثیه و تزئیناتی از جنس ابریشم و ساتن متناسب خواهند بود.
اگر به بیش از یک نوع طراحی داخلی علاقه مند هستید، طراحی های گلچین برای شما مناسب است. این طراحی ها در واقع ترکیبی از همه طراحی های دیگر هستند و مناسب افرادی هستند که در هر یک از سبک های طراحی به یک جنبه خاص علاقه دارند. در این طراحی انتخاب رنگ به عهده خود شخص است. هرکس براساس سلیقه ای که دارد برای راحتی خود، یکی از سبک های طراحی داخلی را انتخاب می کند. این طراحی ها نشان دهنده روندهای به وقوع پیوسته در جوامع و دوره های زمانی مختلف هستند و افراد معمولا به طراحی هایی گرایش پیدا می کنند که با فرهنگ و جامعه آن ها متناسب باشد.
اتاق کار
چکیده
طراحی داخلی به ویژه طراحی داخلی خانه را میتوان در زمره پیچیده ترین مسائلی طبقه بندی کرد که یک معمار یا طراح با آن روبرو است. به عبارتی خانه به عنوان مکان سکونت انسان که شامل فضاهایی همانند اتاقهای خواب، فضای نشیمن، آشپزخانه، توالت، حمام و … است که میبایست در عین دارا بودن ویژگیها و کیفیتهای فضایی خاص خود، به نیازمندیهای و خواسته های تمام کاربران خود نیز پاسخگو باشد. در این میان آشپزخانه را میتوان برخوردار از ویژگی هایی دانست که آن را به نوعی از میان سایر فضاهای خانه شاخص تر میکند.
و ارتباط تک تک افراد خانه با این فضا سبب میشود که این فضا را به صورت جداگانه بتوان مورد تحلیل فضایی قرار داد. به عبارتی این فضا در عین برخورداری از یک کاراکتر ویژه همانند سایر فضاهای خانه، به عنوان فضایی که حضور تمام افراد خانواده در آن را در یک زمان واحد یا در زمانهای مختلف میتوان انتظار داشت، شیوه طراحی و کیفیتهای فضایی مطلوب خود را میطلبد.
بیشتر مطالعاتی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته اند به کلیت فضای خانه و طراحی داخلی آن و به بررسی روابط کلی فضاهای داخلی و بررسی کیفی و تفسیر ویژگی های فضایی آنها پرداخته اند. پرداخت ریزبینانه به هرکدام از این فضاها به ویژه فضای آشپزخانه، دیدگاهی است که تا به حال کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
از این رو این مقاله با این رویکرد ضمن تحلیل فضایی آشپزخانه به ویژه در یک خانه ایرانی و سیر تحول کیفیت های فضایی و مکانی آن در دوران مختلف و تاثیرپذیری آن از فرهنگ ایران سعی دارد با ارائه الگوهایی به بیانی تازه در طراحی فضای آشپزخانه در یک خانه ایرانی دست یابد.
دیزاین سالن غذا خوری
عروسک های جدید خندوانه